Vrijdag 22 September 2000                                                                  

                                   Klaar!

Als van de posten Gereedschappen, Men Neme en Roeren en Mengen de prijs is bepaald en de prijzen bij elkaar zijn geteld en als dan ook het Pandgeld erbij is geteld, dan is het klaar. De som van de prijzen is dan de prijs van de betreffende tover.

Klaar dus, het schema dat ik ooit op de Markt van Delft bedacht, dat staat, het is uitgelegd en begrepen. Maar nu vraag ik jou: wat heb ik nou anders gedaan dan mijn moeder toen zij de prijzen bepaalde van mijn vaders meubelproducten? Net als mijn moeder heb ik alle prijscomponenten bij elkaar geteld, het arbeidsloon, de huur van de werkplaats, de kapitaalgoederen zoals de draaibank en de grondstoffen: het Slavonisch eiken, het grenen van de redceder of het zachte lindenhout voor het snijwerk. Geheel volgens de standaard leerboeken Kostprijsberekening. Wat is dan toch het verschil?

Maar kijk, daar was het gummetje, dat beduimelde stufje waarmee moeder haar potloodprijzen behandelde net zolang tot ze tevreden was. Dat mist bij mij, mijn prijzen liggen vast, het zijn de toestandsveranderingen zèlf zou je kunnen zeggen. Menselijk gemanipuleer sloot ik uit. Op deze prijzen heb ik geen invloed, ik doe niet anders dan ze voorlezen uit het boek der natuur.

Maar nog veel belangrijker: mijn prijzen zijn inclusief het externe milieueffect. De prijs van de zogenaamde milieuverontreiniging is inbegrepen. Toen daar op die gedenkwaardige dag op de Markt van Delft het draaiorgel zweeg en het lied verklonk, toen was de toestand van de Aarde voorgoed, duurzaam en onomkeerbaar veranderd. De prijs van deze verandering is in mijn prijzensystematiek opgenomen.

Tot slot essentieel en eigenlijk had ik hiermee moeten beginnen: het eigendomsrecht van een pand aan een ander overdoen zonder daar iets voor te vragen omdat er geen toestand verandert, dat kan bij mij niet. De nieuwe eigenaar moet dan altijd nog de eigenwaarde betalen van het artikel dat hij/zij/het krijgt. Het pandgeld.

Mijn vader had een heel ander gevoel bij 'Klaar'.  Daar kwam ik achter toen ik mijn vader een keer vergezelde op zijn wekelijkse zondagmorgenwandeling buiten het dorp in het vrije veld, zoals hij dat liefkozend noemde. Hij had dat nodig voor zijn inspiratie. Dit tilt mij op, zei hij.

Het wandelde heerlijk die morgen. De Zon streelde met liefde het gewas, wilgen glansden zilvergroen en een zoete geur dreef ons tegemoet uit de rietlanden langs het meer. Diepweg in het golvende riet hoempte een roerdomp en uit het dorp kwam echoloos, gedragen door een vleugje wind, het geluid van de kerkklok. 

Waarom ga je daar nooit naar toe? vroeg ik.

Even was het stil, toen haalde mijn vader de schouders op, maakte een wijds gebaar om zich heen en zei: Dit is mijn kerk! Kijk nou toch eens hoe prachtig alles leeft en beweegt, hoe het zich verzamelt tot schitterende vormen, kleuren en zulke onverwachte samenstellingen. Nooit is het klaar, steeds weer anders. Die daar in de kerk denken dat het dogma voor eeuwig vaststaat en onveranderlijk is. Dat de schepping na 6 dagen klaar was en goed was. O, o. Slaven zijn het, die dromen dat ze vrijgelaten worden en daarom niet willen dat ze wakker worden gemaakt. Wie zei dat ook al weer?

Maar die Groninger tafel dan, die in de werkplaats staat, die is toch wel klaar? waagde ik. Die heeft nu toch zijn vorm gekregen? Zijn definitieve toestand?

Een driftig gebaar.
Nee nee, het is nooit af! Die tafel die tafel ...., even slikte mijn vader van machteloosheid het niet goed te kunnen zeggen, toen barstte hij los: Die tafel is van hout, ooit gemaakt door het bladgroen uit water en lucht, toen een boom, ieder jaar anders, toen in planken, toen geschaafd meubelhout, toen samengesteld tot een blad, een lade, poten, gelakt in Zweeds grijs ... maar hij zal ooit weer uit elkaar gaan, misschien wel verbranden en dan gaan de stofdeeltjes van de tafel weer op reis naar andere configuratie, andere vormen, andere pracht. Dat is het! Klaar? Nooit klaar! Als iets klaar is, dan is het slechts voorbij, gebeurd, een verandering in een oneindige reeks veranderingen.

Weet je, thuis is ma bezig met het stomen van een boffert. Straks als wij thuiskomen, dan is die klaar...ja ja klaar om door ons te worden opgegeten! 'Klaar' is slechts een onbetekenend tussenwoordje, als je ergens klaar mee bent, dan ben je meteen ook ergens klaar vóór.

Zo bleef mijn vader nog even doorgaan. Nu was hij terechtgekomen bij het probleem dat die Groninger draaipoten onder de tafel nooit allevier tegelijk twee aan twee symmetrisch waren te krijgen. Maar ik luisterde al niet meer, getroffen door wat hij eerder zei. Ik wilde nog vragen of dit dan de vooruitgang was, maar mijn vader was me voor. Iemand zou eens een keer een waarden-loos woordenboek moeten samenstellen, mopperde hij, maar dat kun je aan een menselijk wezen niet vragen.

De kerkklok was allang opgehouden.

De stilte was weer terug, de veldleeuwerikjes kon je weer horen, een tureluur jodelde en in de kerk kregen ze de zegen.

Zo gingen wij langs het toverpad van mijn vader.